"Trung Quốc không nghiêm túc trong đàm phán COC"

Phó thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh bắt tay Ngoại trưởng Mỹ John Kerry tại hội nghị ngoại trưởng cấp cao Đông Á ở Myanmar ngày 10-8 - Ảnh: AFP

Trong thông cáo chung, ngoại trưởng các nước ASEAN có mặt ở thủ đô Naypyitaw của Myanmar “bày tỏ sự quan ngại sâu sắc về những diễn biến gần đây làm leo thang căng thẳng trên biển Đông”. Các ngoại trưởng “thúc giục các bên liên quan kiềm chế, tránh các hành động gây phức tạp tình hình và làm phương hại đến hòa bình, ổn định và an ninh ở biển Đông”.

Các bên cần giải quyết tranh chấp thông qua các biện pháp hòa bình, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hiệp Quốc về luật biển (UNCLOS).

Ngoại trưởng các nước ASEAN cho rằng các bên cần phải thực thi hiệu quả Tuyên bố chung về ứng xử trên biển Đông (DOC). Điều quan trọng nhất là ASEAN và Trung Quốc đàm phán thực chất để sớm xây dựng COC.

Lo ngại chưa từng thấy

Thông cáo chung của các ngoại trưởng ASEAN cũng ghi nhận kế hoạch ba bước của Philippines nhằm giảm căng thẳng trên biển Đông. Đó là đình chỉ các hành động khiêu khích, thực thi DOC và giải quyết tranh chấp thông qua cơ chế trọng tài quốc tế.

Ngoại trưởng Singapore K. Shanmugam cho biết các nước ASEAN ủng hộ sáng kiến của Manila. Trước đó Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cũng chính thức đưa ra lời kêu gọi các bên ngừng lập tức những hành động gây bất ổn và leo thang căng thẳng trên biển Đông.

AFP dẫn lời một quan chức ngoại giao Mỹ có mặt tại Naypyitaw tiết lộ tại AMM-47 và ARF, các nước thành viên ASEAN “đã thể hiện rõ sự lo ngại ngày càng gia tăng đối với hành vi leo thang của Trung Quốc”. Các cuộc thảo luận tại phòng họp kín cho thấy sự quan ngại “ở mức độ cao chưa từng thấy”.

Ngoại trưởng Philippines Albert Del Rosario thẳng thừng phát biểu rằng cả khu vực đều tận mắt chứng kiến “những hành động khiêu khích, gây hấn ngày càng gia tăng trên biển Đông, đe dọa hòa bình và an ninh khu vực”.

Ông Del Rosario chỉ đích danh Trung Quốc rằng nước này cần lập tức ngừng các hành động đi ngược lại DOC, bao gồm việc cải tạo đất trên biển Đông, xây hải đăng ở quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam hay có ý đồ xây căn cứ không quân ở quần đảo Trường Sa.

“Trung Quốc đang muốn hiện thực hóa đòi hỏi chủ quyền của họ trước khi COC được thành lập và tranh chấp được giải quyết ở tòa án trọng tài” - ông Del Rosario chỉ trích.

Các quan chức Mỹ đánh giá ngôn ngữ của thông cáo chung dù không trực tiếp nhắc đến Trung Quốc nhưng mang tính chỉ trích cao và cản trở ý đồ kéo dài thời gian của Trung Quốc. “ASEAN quyết định rằng việc chỉ tập trung tuyên bố những điểm tích cực là không còn đủ nữa” - quan chức Mỹ bình luận.

Các nhà ngoại giao Mỹ cũng nhấn mạnh Washington không hề có ý định đối đầu với Bắc Kinh, nhưng muốn bảo vệ các nguyên tắc và lợi ích chung trong khu vực. “Những gì xảy ra ở đây không chỉ là vấn đề với khu vực hay Mỹ mà với toàn thế giới” - Ngoại trưởng Mỹ John Kerry tuyên bố tại Naypyitaw.

Trung Quốc vẫn hung hăng

Bất chấp phản ứng lo ngại của ASEAN, Trung Quốc vẫn tỏ ra hung hăng về vấn đề biển Đông. Tại AMM-47, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị mô tả Bắc Kinh “không phải là bên gây hấn trong vùng biển tranh chấp” và đe dọa “sẵn sàng thực hiện các hành động mạnh mẽ và rõ ràng để bảo vệ chủ quyền”.

Ông Vương Nghị bác bỏ kế hoạch ba bước của Philippines với lý do đề xuất này “làm đứt quãng đàm phán giải quyết tranh chấp, hủy hoại lợi ích chung của Trung Quốc và ASEAN, có ý đồ khác”...

Ông Vương chỉ trích Philippines đã thực hiện trước bước thứ ba trong kế hoạch ba bước là kiện Trung Quốc ra Tòa án trọng tài thường trực ở The Hague (Hà Lan). Ngoại trưởng Trung Quốc cũng phản bác lời kêu gọi của Ngoại trưởng Mỹ John Kerry.

Ông Vương nhấn mạnh Bắc Kinh “sẽ không lùi bước trong việc bảo vệ chủ quyền biển” và tiếp tục luận điệu cũ rích là chỉ chấp nhận đàm phán song phương với các nước tranh chấp chủ quyền.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, giáo sư Carl Thayer thuộc Học viện Quốc phòng Úc nói nhiều khả năng Trung Quốc sẽ tiếp tục phớt lờ những lời kêu gọi giảm căng thẳng. “Kế hoạch của Trung Quốc là cản trở ngoại giao, trói buộc ASEAN trong các cuộc đàm phán dằng dai, không biết bao giờ mới chấm dứt” - giáo sư Thayer nhận định.

Trả lời Tuổi Trẻ, giáo sư Renato C. De Castro thuộc ĐH De La Salle ở Philippines cũng cho rằng Trung Quốc không hề nghiêm túc trong việc đàm phán bởi nước này đã xác định quyết làm chủ toàn bộ biển Đông.

Hiếu Trung

Theo Tuổi Trẻ