Bảo hiểm xã hội tự nguyện: 09 vấn đề cần biết

STT

Thắc mắc

Giải đáp

1

Thủ tục chuyển sang đóng BHXH tự nguyện

Bà Nguyễn Thị Mai Phương - Huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên hỏi: Tôi đóng BHXH tại một công ty cổ phần từ năm 2013 đến tháng 9/2015. Sau đó, tôi nghỉ việc và đã được trả lại sổ BHXH. Tôi xin hỏi, tôi có thể tự đóng BHXH được không? Nếu được thì thủ tục và mức đóng thế nào?

Căn cứ quy định tại Khoản 4, Điều 2 Luật BHXH năm 2014, trường hợp của bà Phương sau khi nghỉ việc tại công ty, nếu không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì thuộc đối tượng tham gia BHXH tự nguyện.

Về thủ tục tham gia BHXH tự nguyện, bà Phương lập Tờ khai cung cấp và thay đổi thông tin người tham gia BHXH, BHYT, BHTN theo Mẫu TK1-TS ban hành kèm theo Quyết định số 959/QĐ-BHXH ngày 9/9/2015 của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam; nộp Tờ khai và đóng tiền cho cơ quan BHXH cấp huyện hoặc đại lý thu tại xã nơi cư trú.

Căn cứ Nghị định số 134/2015/NĐ-CP ngày 29/12/2015 của Chính phủ quy định một số điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện, Thông tư số 01/2016/TT-BLĐTBXH ngày 18/2/2016 của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, bà Phương có thể đăng ký đóng BHXH tự nguyện theo phương thức hàng tháng, 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng một lần hoặc một lần cho nhiều năm về sau nhưng không quá 5 năm (60 tháng) một lần.

Mức đóng BHXH tự nguyện hàng tháng tính bằng 22% nhân với mức thu nhập tháng do bà lựa chọn. Mức thu nhập tháng thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn (hiện nay là 700.000 đồng), cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở (hiện nay là 24.200.000 đồng). Do đó, mức đóng hàng tháng hiện nay thấp nhất là 154.000 đồng, cao nhất là 5.324.000 đồng.

Mức đóng 3 tháng hoặc 6 tháng hoặc 12 tháng một lần tính bằng mức đóng hàng tháng nhân với 3 đối với phương thức đóng 3 tháng; nhân với 6 đối với phương thức đóng 6 tháng; nhân với 12 đối với phương thức đóng 12 tháng một lần.

Mức đóng một lần cho nhiều năm về sau tính bằng tổng mức đóng của các tháng đóng trước, chiết khấu theo lãi suất đầu tư quỹ BHXH bình quân tháng do BHXH Việt Nam công bố của năm trước liền kề với năm đóng.

Đề nghị bà liên hệ với cơ quan BHXH địa phương để được hướng dẫn cụ thể.

2

Được lựa chọn mức đóng BHXH tự nguyện

Ông Nguyễn Văn Hồng - Tỉnh Thái Bình hỏi: Tôi đóng BHXH bắt buộc với hệ số lương 2,65, nay muốn chuyển sang đóng BHXH tự nguyện. Vậy, mức đóng như thế nào? Cần làm những thủ tục gì?

Căn cứ quy định tại Khoản 1, Khoản 4, Điều 2 Luật BHXH năm 2014, đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn, hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 3 tháng đến dưới 12 tháng.

Đối chiếu quy định trên, trường hợp ông Hồng không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì có thể tham gia BHXH tự nguyện.

Về mức đóng BHXH tự nguyện, căn cứ quy định tại Điều 9, Điều 10 Nghị định số 134/2015/NĐ-CP ngày 29/12/2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện; Điều 8, Điều 9 Thông tư số 01/2016/TT-BLĐTBXH ngày 18/2/2016 của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, mức đóng BHXH hằng tháng bằng 22% mức thu nhập tháng do người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn; mức thu nhập tháng do người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn được tính bằng công thức như sau:

Mtnt = CN + m x 50.000 (đồng/tháng)

Trong đó, Mtnt là mức thu nhập tháng do người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn; CN là mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn tại thời điểm đóng (đồng/tháng); m là tham số tự nhiên có giá trị từ 0 đến n.

Mức thu nhập tháng người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn, cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở.

Thủ tục tham gia BHXH tự nguyện gồm: Tờ khai cung cấp và thay đổi thông tin người tham gia BHXH, BHYT (mẫu TK1-TS) ban hành kèm theo Quyết định số 959/QĐ-BHXH ngày 9/9/2015 của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam về việc ban hành quy định về quản lý thu BHXH, BHYT, BHTN; quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT.

Đề nghị ông Hồng liên hệ với cơ quan BHXH địa phương tại nơi cư trú để được hướng dẫn cụ thể về mức đóng, phương thức đóng BHXH tự nguyện phù hợp.

3

Có thể đóng BHXH tự nguyện sau khi nghỉ việc

Bà Nguyễn Thu Trà - TP. Hà Nội hỏi: Tôi sinh ngày 30/3/1966, đã đóng BHXH bắt buộc được 19 năm. Tôi muốn biết, nếu tôi xin nghỉ việc, có kết quả giám định y khoa không đủ điều kiện sức khỏe để làm việc và đóng bảo hiểm tự nguyện 1 năm còn lại để đủ 20 năm đóng BHXH thì có được không?

Căn cứ quy định tại Khoản 4, Điều 2; Khoản 1, Điều 55; Khoản 1, Điều 73 Luật BHXH năm 2014; Điều 9, Điều 10 Nghị định số 134/2015/NĐ-CP ngày 29/12/2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện, trường hợp của bà Trà sinh ngày 3/3/1966 (đủ 50 tuổi), nếu nghỉ việc nhưng chưa đủ 20 năm đóng BHXH bắt buộc (kể cả được nghỉ việc do bị suy giảm khả năng lao động) thì bà Trà có thể đóng BHXH tự nguyện cho đủ 20 năm để đủ điều kiện hưởng lương hưu khi bà đủ 55 tuổi.

Thủ tục tham gia BHXH tự nguyện gồm: Tờ khai cung cấp và thay đổi thông tin người tham gia BHXH, BHYT (mẫu TK1-TS) ban hành kèm theo Quyết định số 959/QĐ-BHXH ngày 9/9/2015 của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam.

Đề nghị bà liên hệ với cơ quan BHXH địa phương tại nơi cư trú để được hướng dẫn cụ thể về mức đóng, phương thức đóng BHXH tự nguyện phù hợp.

4

Có giới hạn tuổi tham gia BHXH tự nguyện?

Ông Lê Nhật Hùng - Tỉnh Gia Lai hỏi: Mẹ tôi sinh ngày 24/5/1955, làm Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã. Tháng 6/2010, mẹ tôi đủ 55 tuổi, nhưng mẹ tôi lại trúng cử Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã nhiệm kỳ 2010-2016 nên đơn vị vẫn đóng BHXH cho mẹ tôi đến hết tháng 4/2016. Tôi xin hỏi, đơn vị đóng BHXH cho mẹ tôi như vậy có đúng không? Tính đến hết tháng 4/2016, mẹ tôi đóng BHXH được 13 năm 4 tháng và được 60 tuổi 11 tháng, vậy mẹ tôi có được đăng ký đóng BHXH tự nguyện không? Nếu được thì thủ tục như thế nào?

Bộ luật Lao động xác định người lao động là nguời ít nhất đủ 15 tuổi, có khả năng lao động và có giao kết hợp đồng lao động.

Theo quy định tại Khoản 1, Điều 2 của Luật BHXH, đối tượng tham gia BHXH bắt buộc bao gồm, người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn, hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 3 tháng đến dưới 12 tháng, kể cả hợp đồng lao động được ký kết giữa người sử dụng lao động với người đại diện theo pháp luật của người dưới 15 tuổi theo quy định của pháp luật về lao động; Người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 1 tháng đến dưới 3 tháng; Cán bộ, công chức, viên chức…

Đối chiếu với các quy định, mẹ của ông đủ 55 tuổi, nhưng lại tiếp tục trúng cử Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã nhiệm kỳ 2010-2016 nên đơn vị vẫn đóng BHXH cho mẹ ông đến hết tháng 4/2016 là đúng với quy định.

Việc đóng BHXH tự nguyện được Chính phủ quy định tại Nghị định 134/2015/NĐ-CP ngày 29/12/2015. Theo đó, đối tượng tham gia BHXH tự nguyện không có giới hạn trần tuổi khi tham gia BHXH tự nguyện.

Như vậy, mẹ của ông nếu có nguyện vọng tham gia BHXH tự nguyện thì liên hệ với cơ quan BHXH huyện hoặc đại lý thu BHXH, BHYT nơi mẹ ông đang cư trú để làm thủ tục đăng ký tham gia BHXH tự nguyện.

5

Mức đóng và phương thức đóng BHXH tự nguyện 2016

Ông Nguyễn Tiến Đông - tỉnh Thanh Hóa: Gia đình tôi thuần nông nhưng tôi muốn tham gia BHXH tự nguyện thì cần phải có những điều kiện gì? Phí, mức đóng BHXH tự nguyện như thế nào?:

Đối tượng thám gia BHXH tự nguyện

- Trước ngày 1/1/2016: Theo quy định tại Khoản 5 Điều 2 Luật BHXH số 71/2006/QH11; Điều 2, Khoản 2 Điều 9 Nghị định số 190/2007/NĐ-CP ngày 28/12/2007 của Chính phủ hướng dẫn một số điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện thì người tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

- Từ ngày 1/1/2016: Theo quy định tại Khoản 4 Điều 2 Luật BHXH số 58/2014/QH13 thì người tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

Mức đóng, thu nhập làm căn cứ đóng

Từ ngày 1/1/2014 đến 31/12/2015: Theo quy định tại Khoản 1, Khoản 2 Điều 100 Luật BHXH số 71/2006/QH11 thì:

- Mức đóng hàng tháng bằng 22% mức thu nhập người tham gia lưa chọn đóng BHXH. - Mức thu nhập lựa chọn làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện thấp nhất bằng mức lương cơ cở; cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở.

Phương thức đóng

Người tham gia BHXH được lựa chọn một trong các phương thức hàng tháng, hoặc hàng quý, hoặc 6 tháng một lần.

Từ ngày 1/1/2016: Theo quy định tại Điều 87 Luật BHXH số 58/2014/QH13 thì: Mức đóng hàng tháng bằng 22% mức thu nhập tháng do người tham gia lựa chọn để đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất.

Căn cứ vào điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, khả năng ngân sách nhà nước trong từng thời kỳ, Nhà nước sẽ có chính sách hỗ trợ mức đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện, hiện Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang trình Chính phủ ban hành Nghị định, Thông tư hướng dẫn về nội dung này.

Thủ tục tham gia

Thực hiện theo quy định, hướng dẫn của BHXH Việt Nam tại Quyết định số 959/QĐ-BHXH ngày 9/9/2015 về việc ban hành quy định quản lý thu BHXH, BHYT, BHTN; quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT. Đề nghị ông (bà) có thể liên hệ với cơ quan BHXH cấp huyện gần nhất, hoặc đại lý thu BHXH tự nguyện tại các xã, phường nơi cư trú để được hướng dẫn cụ thể./.

6

Phương thức đóng BHXH tự nguyện?

Phương thức đóng của NLĐ tham gia BHXH tự nguyện hiện nay như thế nào?

Theo quy định tại Khoản 2, Điều 87 Luật BHXH năm 2014 thì NLĐ tham gia BHXH tự nguyện được lựa chọn một trong các phương thức đóng sau đây:

- Hằng tháng;

- 03 tháng một lần;

- 06 tháng một lần;

- 12 tháng một lần;

- Một lần cho nhiều năm về sau với mức thấp hơn mức đóng hàng tháng hoặc một lần cho những năm còn thiếu với mức cao hơn mức đóng hàng tháng so với quy định tại Điều này./.

7

Trường hợp nào được tham gia BHXH tự nguyện?

Bà Nguyễn Thị Mai, Thái Nguyên hỏi: Trước đây tôi làm công nhân của Công ty khoáng sản, vì công việc thường xuyên phải đi xa nên tôi đã xin nghỉ việc hưởng BHXH một lần. Hiện nay, tôi bán hàng tạp hóa tại nhà có nguyện vọng tham gia BHXH tự nguyện có được không?

Theo quy định tại Khoản 4, Điều 2 Luật BHXH năm 2014 thì người tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc./.

8

Cách phân biệt giữa BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện?

Bà Nguyễn Thị Thu Hương, Sơn Tây, Hà Nội: tôi được biết BHXH bao gồm BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện. Vậy phân biệt hai loại hình BHXH này như thế nào?

Theo quy định của Luật BHXH năm 2014 thì BHXH gồm hai loại hình là BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện, trong đó:

- BHXH bắt buộc là loại hình BHXH do Nhà nước tổ chức mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia. BHXH bắt buộc bao gồm các chế độ sau: ốm đau; thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp; hưu trí và tử tuất.

- BHXH tự nguyện là loại hình BHXH do Nhà nước tổ chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng BHXH để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất./.

9

Thủ tục tham gia BHXH tự nguyện

Ông Vũ Hiệp - Quận Hoàng Mai, TP. Hà Nội: Tôi đóng BHXH, BHYT tại một công ty tư nhân, do làm ăn thua lỗ nên công ty đóng cửa, đang làm thủ tục tất toán BHXH trong tháng. Nếu tôi muốn tiếp tục đóng BHXH, BHYT theo hình thức tự nguyện, thời gian đóng tiếp tục từ tháng 10/2015 thì thủ tục thế nào?

Theo quy định tại Điều 2, Khoản 2 Điều 9 Nghị định số 190/2007/NĐ-CP ngày 28/12/2007 của Chính phủ hướng dẫn một số điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện thì người tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam không thuộc diện áp dụng của pháp luật về BHXH bắt buộc, bao gồm:

- Người từ đủ 15 tuổi đến 60 tuổi đối với nam và 55 tuổi đối với nữ.

- Người đã đủ 60 tuổi đối với nam, 55 tuổi đối với nữ, đã có đủ 15 năm đóng BHXH bắt buộc trở lên có nhu cầu đóng BHXH tự nguyện cho đến khi đủ 20 năm đóng BHXH để hưởng chế độ hưu trí tử tuất.

Theo tiết 1.1, Khoản 1, Điều 26 Quyết định số 959/QĐ-BHXH ngày 9/9/2015 của BHXH Việt Nam quy định về quản lý thu BHXH, BHYT, BHTN; quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT thì thành phần hồ sơ cho người tham gia BHXH tự nguyện gồm: Tờ khai cung cấp và thay đổi thông tin người tham gia BHXH, BHYT (Mẫu TK1-TS).

Đối với các đối tượng tham gia BHYT theo hộ gia đình được quy định tại Khoản 5, Điều 1 Thông tư số 41/2014/TTLT-BYT-BTC ngày 24/11/2014.

Theo tiết 1.1, Khoản 1, Điều 27 Quyết định số 959/QĐ-BHXH ngày 9/9/2015 thì thành phần hồ sơ cho người tham gia BHYT gồm: Tờ khai cung cấp và thay đổi thông tin người tham gia BHXH, BHYT (Mẫu TK1-TS)./.