TPP lại chờ TPA

Trước khi đến Hawaii, có tin cho biết 12 thành viên đã hoàn tất được 9 trong tổng số khoảng 30 chương, và nhiều chương đã đi gần đến hồi kết. Ở Hawaii, các nhà đàm phán lại lần giở lại những vấn đề xương xẩu như doanh nghiệp nhà nước, quy tắc xuất xứ, sở hữu trí tuệ, đầu tư…, tập trung vào các vấn đề kỹ thuật, chuẩn bị cho cuộc gặp gỡ cấp bộ trưởng sắp tới.

Ít nhất, những cuộc đàm phán song phương giữa Mỹ và Nhật Bản cũng thu được các kết quả. Thuế thịt bò dường như đã có những dấu hiệu nhượng bộ từ Nhật Bản. Ở mức 38,5% hiện tại, người Nhật đồng ý hạ xuống một nửa, còn 19,5%, và sau đó về 9% trong thời hạn 15 năm. Nhưng Tokyo lại thòng thêm câu là nếu như ngành thịt bò ở nước này bị đe dọa thì sẽ áp dụng biện pháp phòng vệ, nâng lên thành 20%. Thịt bò, cùng với gạo, thịt heo, sữa và đường là năm ngành nông sản mà họ kiên quyết bảo hộ. Tháng 4 được kỳ vọng sẽ có những bước đột phá cho hai cường quốc này khi Thủ tướng Abe thăm chính thức Mỹ mà TPP là một nội dung lớn.

Nhưng những tiến bộ ì ạch dường như đã cản trở nỗ lực này, và có vẻ như thời gian cho cuộc gặp sắp tới chưa có. Rồi lại có tin, tháng 5 các bộ trưởng sẽ gặp nhau. Khi đó, những chương cuối cũng sẽ được các quyết tâm chính trị thúc đẩy đi đến hoàn thành và các bên đặt bút ký vào một bản cuối. Phần còn lại chờ Quốc hội các nước thành viên phê chuẩn là có hiệu lực.

Nhưng chính vì vậy lại phải nhắc đến tầm quan trọng của quyền đàm phán nhanh - TPA - mà các nhà lập pháp Mỹ đang treo chưa biết đến bao giờ trao cho bên hành pháp.

Sau chiến thắng của đảng Cộng hòa, vốn là những người ủng hộ các hiệp định tự do, mọi chuyện tưởng đã xuôi chèo mát mái. Orrin Hatch, người đứng đầu Ủy ban Tài chính Thượng viện, là nơi có nhiệm vụ giải quyết các vấn đề về thương mại, đã ra chỉ dấu hồi tháng 1 rằng nghị trình của ông sẽ bắt đầu bàn luận đến trao TPA vào tháng 2.

Bên ngoài, những tiếng nói phản đối từ nghiệp đoàn, từ nhiều chuyên gia có vẻ như đang ngày một mạnh mẽ. Bên trong, có vẻ như những người chống đối TPP ở phe Cộng hòa kết bè cùng với những người chống TPP ở phe Dân chủ, tập hợp thành một lực lượng khá mạnh.

Nhưng rồi mới đây ông Hatch thừa nhận rằng các thành viên của đảng mình gặp khó khăn trong việc thu hẹp khoảng cách với các đồng sự phe Dân chủ về đạo luật này, và khó có thể tranh luận được trước tháng 4. Và dù kiểm soát lưỡng viện thì cũng không dễ thông qua được TPA này, một khi phe chống đối hai đảng liên minh với nhau. Và thế là TPA lại tiếp tục bị “quy hoạch treo”.

Không có TPA, chính quyền ông Obama khó mà thuyết phục được các đối tác, và khó mà mạnh dạn ký kết những điều khoản trên bàn đàm phán, vì nỗi lo bị các nghị sĩ can thiệp vào.

Thứ Sáu tuần trước, trong một cuộc họp báo tại Tokyo, Bộ trưởng Kinh tế Nhật Akira Amari nói rằng sẽ khó đạt được thỏa thuận giữa hai nước nếu Quốc hội Mỹ không trao TPA cho hành pháp Mỹ. Cũng theo ông thì không chỉ Nhật mà nhiều thành viên khác cũng có chung quan điểm, rằng TPA đóng vai trò cốt yếu cho sự thành bại của TPP. Và dù hai bên đang nỗ lực thống nhất, thì chuyến thăm Mỹ của ông Abe vào cuối tháng 4 đầu tháng 5, cũng khó đạt được thỏa thuận đột phá. Thậm chí, theo Bộ trưởng Thương mại New Zealand Tim Groser, các bên không thể kết thúc đàm phán mà không có TPA được.

Vậy câu hỏi đặt ra là TPP có về đích được vào năm nay hay không? Tính ra thì đã năm năm đàm phán, các mốc thời hạn đặt ra lần lượt trôi qua, và năm 2015 được cho là cơ hội cuối cùng. Nói thế là bởi lẽ, 2016 là năm bầu cử tổng thống, khi đó xã hội Mỹ sẽ tập trung cho chuyện này, chẳng ai bận tâm đến TPP nữa. Vì thế, nếu không hoàn tất, chưa biết đến khi nào.

Không có TPA, TPP chưa thể chắc chắn, cho dù các nhà đàm phán có nỗ lực đi đến một thỏa thuận kết thúc. Mà TPP thì rất quan trọng cho chiến lược xoay trục sang châu Á của chính quyền Obama. Thiếu TPP, chiến lược này khó có thể nói là thành công được.

Thiếu TPP, hai đối tác Mỹ và Nhật không thể nào xóa đi những bất đồng để cùng nhau hơp tác trong các lĩnh vực quốc tế hóa, dịch vụ tài chính, bảo vệ tài sản trí tuệ và kiểm soát nền kinh tế Internet, vốn là những tâm điểm của kinh tế thế kỷ 21.

Tiểu Minh

Theo Thời báo Kinh tế Sài Gòn