Chánh án TAND Tối cao: Hai cấp tòa đã vi phạm nghiêm trọng tố tụng

Ngày 10-2, chánh án TAND Tối cao đã ra Quyết định kháng nghị tái thẩm số 01/2012, đề nghị Tòa Hành chính TAND Tối cao tái thẩm vụ án hành chính của ông Đoàn Văn Vươn kiện UBND huyện Tiên Lãng, Hải Phòng theo hướng: Đề nghị Tòa Hành chính hủy bản án hành chính sơ thẩm của TAND huyện Tiên Lãng và quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm của TAND TP Hải Phòng, để giải quyết lại từ đầu vụ kiện.

Thu hồi đất vì hết thời hạn

Theo hồ sơ, trong quá trình sử dụng gần 21 ha đất, ông Vươn lấn chiếm, tôn tạo hơn 19 ha đất đầm. Việc lấn chiếm này không ảnh hưởng đến đê biển và rừng phòng hộ. Sau khi xử phạt về hành vi lấn chiếm, ngày 9-4-1997 UBND huyện Tiên Lãng có quyết định giao bổ sung hơn 19 ha đất đầm cho ông Vươn sử dụng trong thời hạn 14 năm, tính từ ngày 4-10-1993.

Gần hết thời hạn giao đất, ông Vươn có đơn xin tiếp tục được giao đất nhưng UBND huyện Tiên Lãng không cho, ra thông báo là ngưng đầu tư. Ngày 23-4-2008, huyện ra Quyết định 460 thu hồi 21 ha đất đầm. Tiếp đến ngày 7-4-2009, huyện tiếp tục có Quyết định 461 thu hồi nốt hơn 19 ha đất đầm còn lại.

Không đồng tình, ông khiếu nại Quyết định 461 nhưng UBND huyện Tiên Lãng đã bác khiếu nại. Vì thế, tháng 8-2009, ông đã khởi kiện vụ án hành chính ra tòa Tiên Lãng, yêu cầu hủy quyết định nêu trên. Theo ông Vươn, quyết định thu hồi của huyện là sai vì chưa hết thời hạn giao đất. Nếu hết thời hạn phải chuyển sang giao hoặc cho thuê…

Cuối tháng 1-2010, xử vụ kiện, tòa Tiên Lãng đã bác yêu cầu khởi kiện của ông Vươn,quyết định giữ nguyên quyết định thu hồi đất của Tiên Lãng. Ông đã kháng cáo bản án này. Thụ lý vụ án, cấp phúc thẩm đã cho huyện Tiên Lãng và ông Vươn thỏa thuận. Sau đó ông đã có đơn xin rút kháng cáo để UBND huyện tiếp tục giao đất. Trên cơ sở này, tháng 4-2010, TAND TP Hải Phòng có quyết định đình chỉ xét xử. Bản án hành chính sơ thẩm đương nhiên có hiệu lực...

Ngôi nhà ông Vươn trên khu đầm sau khi bị phá hủy. Ảnh: Nguyễn Hưng

Kháng nghị của chánh án TAND Tối cao.

Sơ thẩm: Nhiều sai sót

Theo kháng nghị, ông Vươn khởi kiện quyết định của UBND huyện Tiên Lãng là đúng thủ tục. Tuy nhiên, việc giải quyết vụ án sau đó, ở cả hai cấp đều có nhiều vi phạm tố tụng nghiêm trọng.

Cụ thể, khi xét xử sơ thẩm, TAND huyện Tiên Lãng đã không xem xét đầy đủ các quy định của pháp luật, chưa tham khảo ý kiến của cơ quan chuyên môn về đất đai về tính hợp pháp của quyết định hành chính bị khởi kiện, quyết định giao đất ban đầu. “Kể cả khi coi việc thu hồi đất là đúng, mà tòa sơ thẩm không xem xét đến việc bồi thường thiệt hại cho người bị thu hồi, thì đó cũng được coi là lỗi chưa xem xét toàn diện vụ án” - kháng nghị nêu. Ngoài ra, bản án sơ thẩm còn có một nội dung trái với luật tố tụng hành chính, là quyết định giữ nguyên quyết định thu hồi đất của Tiên Lãng. (Tố tụng hành chính hiện hành, tòa án không có thẩm quyền này.)

Phúc thẩm: Sai phạm chồng lên sai phạm

Tại thời điểm thụ lý vụ kiện của ông Vươn (2-2010), TAND TP Hải Phòng đang thụ lý phúc thẩm vụ kiện của ông Vũ Văn Luân, cũng liên quan đến quyết định thu hồi đất của Tiên Lãng. Ngày 9-4-2010, tòa tạo điều kiện cho ông Luân và UBND huyện Tiên Lãng thỏa thuận giải quyết vụ kiện. Buổi thỏa thuận ấy, ông Vươn cùng có mặt. Tại buổi làm việc, đại diện huyện Tiên Lãng thể hiện quan điểm là nếu bên khởi kiện rút đơn thì huyện sẽ cho thuê đất. Biên bản buổi thỏa thuận có đóng dấu TAND TP Hải Phòng ghi rõ nội dung này nhưng là giữa ông Luân với Tiên Lãng.

Tuy nhiên, ông Vươn lại hiểu các cam kết trong buổi thỏa thuận đó cũng áp dụng với mình, nên ngày 19-4-2010 ông đã có “Đơn xin rút kháng cáo để UBND huyện tiếp tục giao đất”. Trong đơn, ông Vươn nêu lại nội dung thỏa thuận, thòng thêm câu: Nếu Tiên Lãng không cho ông thuê lại đất thì đơn này không có giá trị.

Ngày 22-4-2010, TAND TP Hải Phòng mở phiên phúc thẩm, ông Vươn vắng mặt. Cho rằng ông đã rút kháng cáo nên HĐXX ra quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm, tuyên bản án sơ thẩm có hiệu lực.

Với cách giải quyết của cấp phúc thẩm, kháng nghị chỉ ra hàng loạt sai phạm: TAND TP Hải Phòng không thể gộp vụ ông Vươn với ông Luân làm một, vì như thế là chưa tạo điều kiện cho ông Vươn với UBND huyện Tiên Lãng thỏa thuận giải quyết vụ kiện.

Về hiệu lực của đơn xin rút kháng cáo, ông Vươn có nêu điều kiện nếu Tiên Lãng không cho ông thuê lại đất thì đơn này không có giá trị nhưng tòa không xác minh, xem Tiên Lãng có chấp nhận và thực hiện điều kiện đó không.

Chưa hết, tại phiên xử phúc thẩm, ông Vươn vắng mặt, HĐXX không thể làm rõ được việc rút đơn có tự nguyện hay không, ý kiến các bên thế nào. Lẽ ra tòa phải hoãn phiên xử, triệu tập đương sự để làm rõ nội dung rút đơn, giải thích cho các bên hiểu về hậu quả của việc rút đơn…. Tòa không thực hiện các động tác này, vẫn xử phúc thẩm là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của ông Vươn. “Giả sử giữa ông Vươn và Tiên Lãng có thỏa thuận tự nguyện thực hiện các thỏa thuận thì tòa cũng không thể ra quyết định đình chỉ vụ án, mà phải tuyên hủy bản án sơ thẩm để các đương sự tự giải quyết” - kháng nghị nêu.

Sau phiên phúc thẩm gần hai tháng, ông Vươn có đơn hỏi TAND TP Hải Phòng về thủ tục thuê đất. “Đây là cơ hội để tòa phát hiện ra các sai phạm nghiêm trọng của mình, đề nghị cấp có thẩm quyền ra quyết định kháng nghị giám đốc để sửa sai, tuy nhiên TAND TP Hải Phòng đã không tận dụng được cơ hội” - kháng nghị nhận định.

Chưa hết, khi ông Vươn có đơn gửi tòa về việc giao đất, cho thuê đất thì người ký công văn trả lời cho ông Vươn là Thẩm phán Ngô Văn Anh, thành viên HĐXX phúc thẩm, là vượt thẩm quyền của chánh án.

Theo một nguồn tin, dự kiến trong tuần này, Tòa Hành chính TAND Tối cao sẽ mở phiên tái thẩm vụ án.

NGHĨA NHÂN