Hợp đồng vô hiệu do vi phạm về hình thức hợp đồng

Hợp đồng vô hiệu do vi phạm về hình thức hợp đồng

Về vấn đề này, THƯ VIỆN PHÁP LUẬT giải đáp như sau:

1. Hợp đồng là gì?

Theo quy định tại Điều 385 Bộ luật Dân sự 2015 thì hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Và tại Điều 116, Bộ luật Dân sự 2015 quy định hợp đồng là một hình thức giao dịch dân sự. 

2. Điều kiện có hiệu lực của hợp đồng

Hợp đồng có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây:

- Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập;

- Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện;

- Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.

- Hình thức của giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong trường hợp luật có quy định.

(Căn cứ Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015)

Như vậy, hình thức của hợp đồng là điều kiện có hiệu lực của hợp đồng trong trường hợp luật có quy định.

3. Các hình thức của hợp đồng

Theo Điều 119 Bộ luật Dân sự 2015 thì hình thức hợp đồng có thể được thể hiện dưới nhiều dạng khác nhau như bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể.

Giao dịch dân sự thông qua phương tiện điện tử dưới hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử được coi là giao dịch bằng văn bản.

Trong trường hợp luật quy định giao dịch dân sự phải được thể hiện bằng văn bản có công chứng, chứng thực, đăng ký thì phải tuân theo quy định đó.

Ví dụ về một số loại hợp đồng có quy định điều kiện về hình thức bằng văn bản:

- Hợp đồng mua bán nhà ở (căn cứ Điều 430 Bộ luật Dân sự 2015, Điều 122 Luật Nhà ở 2014);

- Hợp đồng trao đổi tài sản (căn cứ khoản 2 Điều 455 Bộ luật Dân sự 2015);

- Hợp đồng về quyền sử dụng đất (căn cứ khoản 1 Điều 502 Bộ luật Dân sự 2015), …

4.  Hợp đồng vi phạm về hình thức có bị vô hiệu?

Theo khoản 1 Điều 407 Bộ luật Dân sự 2015 thì quy định về giao dịch dân sự vô hiệu từ Điều 123 đến Điều 133 của Bộ luật Dân sự 2015 cũng được áp dụng đối với hợp đồng vô hiệu.

Theo đó, hợp đồng vi phạm quy định điều kiện có hiệu lực về hình thức thì vô hiệu, trừ các trường hợp dù có vi phạm về hình thức nhưng hợp đồng không bị vô hiệu, bao gồm:

- Giao dịch dân sự đã được xác lập theo quy định phải bằng văn bản nhưng văn bản không đúng quy định của luật mà một bên hoặc các bên đã thực hiện ít nhất hai phần ba nghĩa vụ trong giao dịch thì theo yêu cầu của một bên hoặc các bên, Tòa án ra quyết định công nhận hiệu lực của giao dịch đó.

- Giao dịch dân sự đã được xác lập bằng văn bản nhưng vi phạm quy định bắt buộc về công chứng, chứng thực mà một bên hoặc các bên đã thực hiện ít nhất hai phần ba nghĩa vụ trong giao dịch thì theo yêu cầu của một bên hoặc các bên, Tòa án ra quyết định công nhận hiệu lực của giao dịch đó. Trong trường hợp này, các bên không phải thực hiện việc công chứng, chứng thực.

5. Hậu quả pháp lý khi hợp đồng bị vô hiệu do vi phạm về hình thức

Theo Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu thì:

- Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập.

- Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả.

- Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó.

- Bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường.

- Việc giải quyết hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật Dân sự 2015, luật khác có liên quan quy định.

Văn Trọng