Bổ sung 2 tội danh mới vào Bộ luật Hình sự (dự kiến)

Bổ sung 2 tội danh mới vào Bộ luật Hình sự (dự kiến) (Hình ảnh từ Internet)

Bộ Tư pháp công bố hồ sơ thẩm định dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi).

Dự thảo Bộ luật Hình sự

Bổ sung 2 tội danh mới vào Bộ luật Hình sự (dự kiến)

Xuất phát từ thực tiễn tình hình nghiện ma túy diễn ra phức tạp. Số người nghiện ma túy đang có xu hướng gia tăng. Bên cạnh đó, chế tài đối với người nghiện ma túy là chưa đủ sức răn đe, người nghiện vẫn tái phạm nhiều lần mà chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính, thậm chí là không bị xử phạt vi phạm hành chính vì việc xác định tình trạng nghiện đối với một số loại chất ma túy hiện nay là rất khó khăn, nhất là các chất thuộc dòng tổng Amphetamin.

Do đó, dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) đã đề xuất bổ sung “Tội sử dụng trái phép chất ma tuý” - Điều 256a vào Bộ luật Hình sự theo hướng người nào đang trong thời hạn cai nghiện ma túy tự nguyện, cai nghiện ma túy bắt buộc, điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc thay thế theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy; đang trong thời hạn quản lý cai nghiện theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy; đang trong thời hạn quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy và đã từng bị xử lý hành chính bằng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy; trong thời hạn 2 năm kể từ khi tự ý chấm dứt cai nghiện ma túy tự nguyện hoặc điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc thay thế theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo đó, Dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) cũng đề xuất bổ sung “Tội vi phạm quy định về xử lý chất thải thông thường và chất thải rắn sinh hoạt” - Điều 253a vào Bộ luật Hình sự để nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường, tăng cường tính răn đe để kịp thời chấn chỉnh ý thức, thái độ của người dân trong việc bảo vệ môi trường, góp phần bảo đảm chất lượng cuộc sống tốt hơn đặc biệt là ở các đô thị lớn.

* Lưu ý: Tại Quyết định 690/QĐ-TTg năm 2025 kế hoạch xây dựng dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi) thì dự thảo Bộ luật dự kiến sẽ thông qua vào tháng 10/2025.

Các nội dung cơ bản của dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi

Theo Tờ trình 155/TTr-BCA năm 2025, thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Bộ Công an trình Chính phủ dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi). Trong đó, các nội dung cơ bản của dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) như sau:

Tờ trình 155

(1) Dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội) tại 05 tội danh theo Đề án “Rà soát, đánh giá những bất cập trong Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự và Luật Thi hành án hình sự liên quan đến áp dụng hình phạt tử hình và thi hành án tử hình; nghiên cứu giảm bớt tội danh bị áp dụng hình phạt tử hình; tăng cường áp dụng biện pháp chuyển đổi từ hình phạt tử hình sang hình phạt tù” của Đảng ủy Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã trình Bộ Chính trị cho ý kiến (tại Công văn số 13936-CV/VPTW ngày 25/3/2025 của Văn phòng Ban Chấp hành Trung ương), gồm các tội danh sau:

+ Tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân” (Điều 109 Bộ luật Hình sự).

+ Tội “Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” (Điều 114).

+ Tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh” (Điều 194 Bộ luật Hình sự).

+ Tội “Vận chuyển trái phép chất ma tuý” (Điều 250 Bộ luật Hình sự).

+ Tội “Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược” (Điều 421 Bộ luật Hình sự).

Bên cạnh đó, bỏ hình phạt tử hình và thay thế hình phạt tử hình bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án ở một số tội danh khác như sau: Tội gián điệp (Điều 110), Tội tham ô tài sản (Điều 353) và Tội nhận hối lộ (Điều 354).

Như vậy, dự kiến bỏ hình phạt tử hình tại 08/18 tội danh (44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành.

(2) Sửa đổi một số quy định khác liên quan đến hình phạt tử hình

- Bổ sung quy định về việc Tòa án có thể tuyên hoãn thi hành án tử hình 02 năm đối với người bị kết án tại thời điểm tuyên bản án tử hình. Quy định này vừa đảm bảo tính nhân đạo, vừa phù hợp với thực tiễn và giải quyết một số vướng mắc bất cập về thời hạn nêu trên. Theo tổng kết thực tiễn, trường hợp thi hành án tử hình nhanh nhất cũng mất 16 tháng với bị án không xin ân giảm và 30 tháng với bị án xin ân giảm, nên việc tạm hoãn 02 năm là phù hợp; Trong 02 năm đó, các đối tượng nêu tại khoản 3 Điều 40 Bộ luật Hình sự có thời gian để thực hiện khắc phục hậu quả (nộp 3/4 tài sản tham nhũng để chuyển thành tù chung thân). Mặt khác, việc quy định thời hạn áp dụng khoản 3 Điều 40 Bộ luật Hình sự là 02 năm vừa đảm bảo công bằng tránh việc lợi dụng. Thời hạn 02 năm để xét đơn ân giảm cũng giúp giảm áp lực cho Chủ tịch nước và các cơ quan giải quyết đơn xin ân giảm.

- Bổ sung quy định tại Điều 60 Bộ luật Hình sự về trường hợp hết thời hiệu thi hành bản án tử hình, theo đó, sau khi hết thời hiệu thi hành bản án tử hình, người bị kết án tử hình được chuyển xuống hình phạt tù chung thân hoặc chung thân không xét giảm án; bổ sung quy định về thủ tục tố tụng khi người bị kết án được chuyển sang hình phạt tù chung thân hoặc chung thân không xét giảm án.

(3) Sửa đổi, bổ sung một số quy định của Bộ luật Hình sự để giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn

- Bổ sung quy định về việc loại trừ trách nhiệm hình sự trong trường hợp thử nghiệm công nghệ mới để đáp ứng yêu cầu về đổi mới, sáng tạo theo tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW năm 2024.

- Nâng các mức định lượng tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm để định khung cơ bản, định khung hình phạt để nhằm bảo đảm phù hợp với sự biến động của giá cả tăng lên so với thời gian trước đây: Nâng mức định khung cơ bản đối với một số tội có định lượng tài sản thấp như Tội trộm cắp tài sản, Tội công nhiên chiếm đoạt tài sản (2.000.0000 đồng), Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (4.000.000 đồng); mức định khung cơ bản của Tội đánh bạc, Tội tổ chức đánh bạc là 5.000.000 đồng... bảo đảm phù hợp với tình hình kinh tế, xã hội hiện tại; nâng mức định khung là số lượng người bị hại tại Điều 348 (tội tổ chức, môi giới cho người khác nhập cảnh, xuất cảnh hoặc ở lại Việt Nam trái phép), Điều 349 (tội tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép), Điều 350 (tội cưỡng ép người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép) để đảm bảo phù hợp với tình hình diễn biến của loại tội phạm này và tương ứng với mức hành phạt tương đối nghiêm khắc trong các tội này.

- Hạ thấp các mức định lượng trực tiếp liên quan đến tội phạm để định khung hình phạt đối với một số tội, một số hành vi để đảm bảo tính răn đe, không bỏ lọt tội phạm, góp phần xử lý những loại tội gây bức xúc trong quần chúng nhân dân như, đáp ứng yêu cầu phòng ngừa và đấu tranh với các loại tội phạm, hành vi này trong thực tiễn: hạ thấp mức định lượng làm căn cứ định tội, định khung, định khoản trong nhóm các tội phạm về môi trường, đặc biệt là các loại hành vi chôn, lấp, xả chất thải ra môi trường; xác định Ketamine là loại chất ma túy cụ thể trong các khung hình phạt của các tội phạm về ma túy, qua đó hạ mức định lượng để định khung đối với hành vi liên quan đến chất này trong các tội về ma túy; bổ sung tội danh sử dụng trái phép chất ma túy... để phù hợp với thực tiễn.

Xem thêm dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi).