Có được chấm dứt quan hệ giữa cha mẹ với con cái không?

1. Quyền nhân thân trong Bộ luật Dân sự

Mối xác định quan hệ giữa cha mẹ và con cái được xem là quyền nhân thân quy định tại Điều 39 Bộ luật Dân sự 2015, cụ thể:

- Cá nhân có quyền kết hôn, ly hôn, quyền bình đẳng của vợ chồng, quyền xác định cha, mẹ, con, quyền được nhận làm con nuôi, quyền nuôi con nuôi và các quyền nhân thân khác trong quan hệ hôn nhân, quan hệ cha mẹ và con và quan hệ giữa các thành viên gia đình.

- Con sinh ra không phụ thuộc vào tình trạng hôn nhân của cha, mẹ đều có quyền và nghĩa vụ như nhau đối với cha, mẹ của mình.

Theo đó, cha mẹ và con cái có quyền xác định mối quan hệ huyết thống của mình, quyền nhận con nuôi, quyền nuôi con nuôi của cha mẹ. Đồng thời, mối quan hệ của cha, mẹ, con không phụ thuộc vào tình trạng hôn nhân của vợ, chồng. Hay nói cách khác dù cha mẹ chưa đăng ký kết hôn, hay đã ly hôn theo quyết định của Toà án thì con cái vẫn có quyền và nghĩa vụ đối với cha mẹ và ngược lại.

Có được chấm dứt quan hệ giữa cha mẹ với con cái không? (Ảnh minh họa)

2. Có được chấm dứt quan hệ huyết thống giữa cha mẹ và con cái không?

Pháp luật Việt Nam không có quy định về việc xóa quan hệ huyết thống hay chấm dứt quan hệ huyết thống giữa con cái với cha mẹ. Quan hệ giữa cha đẻ, mẹ đẻ và con đẻ hình thành một cách tự nhiên bằng con đường huyết thống. Vì vậy, quan hệ huyết thống không thể chấm dứt theo ý chí chủ quan của con người. Pháp luật cũng không thể định đoạt việc chấm dứt quan hệ huyết thống vì điều đó đi ngược với lẽ tự nhiên.

Điều 69, 70 Luật Hôn nhân gia đình 2014 quy định về quyền và nghĩa vụ của cha mẹ và con cái đối với nhau như sau:

- Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ:

+ Thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh;

+ Trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.

+ Giám hộ hoặc đại diện theo quy định của Bộ luật dân sự cho con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự.

+ Không được phân biệt đối xử với con; không được lạm dụng sức lao động của con; không được xúi giục, ép buộc con làm việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.

- Con cái có quyền và nghĩa vụ:

+ Được cha mẹ thương yêu, tôn trọng, thực hiện các quyền, lợi ích hợp pháp về nhân thân và tài sản theo quy định của pháp luật; được học tập và giáo dục; được phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo đức.

+ Có bổn phận yêu quý, kính trọng, biết ơn, hiếu thảo, phụng dưỡng cha mẹ, giữ gìn danh dự, truyền thống tốt đẹp của gia đình.

+ Con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình thì có quyền sống chung với cha mẹ, được cha mẹ trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc.

Con chưa thành niên tham gia công việc gia đình phù hợp với lứa tuổi và không trái với quy định của pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em.

+ Con đã thành niên có quyền tự do lựa chọn nghề nghiệp, nơi cư trú, học tập, nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn, nghiệp vụ; tham gia hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội theo nguyện vọng và khả năng của mình. 

Khi sống cùng với cha mẹ, con có nghĩa vụ tham gia công việc gia đình; đóng góp thu nhập cho gia đình phù hợp với khả năng của mình.

+ Được hưởng quyền về tài sản tương xứng với công sức đóng góp vào tài sản của gia đình.

3. Chấm dứt quan hệ giữa cha mẹ nuôi và con nuôi

Theo Điều 78 Luật Hôn nhân gia đình 2014, quan hệ giữa cha mẹ nuôi và con nuôi có thể chấm dứt trong trường hợp có quyết định của Tòa án, cụ thể:

- Cha nuôi, mẹ nuôi, con nuôi có quyền và nghĩa vụ của cha, mẹ, con được quy định trong Luật Hôn nhân gia đình 2014 kể từ thời điểm quan hệ nuôi con nuôi được xác lập theo quy định của Luật nuôi con nuôi.

Trong trường hợp chấm dứt việc nuôi con nuôi theo quyết định của Tòa án thì quyền, nghĩa vụ của cha nuôi, mẹ nuôi với con nuôi chấm dứt kể từ ngày quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật.

+ Quyền, nghĩa vụ của cha đẻ, mẹ đẻ và con đã làm con nuôi của người khác được thực hiện theo quy định của Luật nuôi con nuôi.

+ Quyền, nghĩa vụ giữa cha đẻ, mẹ đẻ và con đẻ được khôi phục kể từ thời điểm quan hệ nuôi con nuôi chấm dứt. 

Trong trường hợp cha đẻ, mẹ đẻ không còn hoặc không có đủ điều kiện để nuôi con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình thì Tòa án giải quyết việc chấm dứt nuôi con nuôi và chỉ định người giám hộ cho con theo quy định của Bộ luật dân sự.

* Căn cứ chấm dứt việc nuôi con nuôi

Việc nuôi con nuôi có thể bị chấm dứt trong các trường hợp sau đây:

+ Con nuôi đã thành niên và cha mẹ nuôi tự nguyện chấm dứt việc nuôi con nuôi;

+ Con nuôi bị kết án về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của cha mẹ nuôi; ngược đãi, hành hạ cha mẹ nuôi hoặc con nuôi có hành vi phá tán tài sản của cha mẹ nuôi;

+ Cha mẹ nuôi bị kết án về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con nuôi; ngược đãi, hành hạ con nuôi;

+ Vi phạm các hành vi bị cấm về việc nuôi con nuôi quy định tại Điều 13 Luật nuôi con nuôi.

Như vậy, pháp luật hiện nay không quy định về việc chấm dứt mối quan hệ huyết thống giữa cha mẹ và con cái. Con cái có nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ, đặc biệt khi cha mẹ mất năng lực hành vi dân sự, ốm đau, già yếu, khuyết tật; trường hợp gia đình có nhiều con thì các con phải cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ. Đồng thời, cha mẹ phải luôn thương yêu, tôn trọng con và đảm bảo các nghĩa vụ đối với con dù trong trường hợp chưa kết hôn hay đã ly hôn.

Tuy nhiên, đối với quan hệ cha mẹ nuôi và con nuôi thì có thể chấm dứt dựa theo các căn cứ quy định tại Luật nuôi con nuôi và có quyết định của Tòa án về chấm dứt quan hệ giữa cha mẹ nuôi và con nuôi.

Như Mai