Rất cần một Tòa án cho người chưa thành niên

“Măng” chưa thành “tre” đã thành tội phạm

Thời gian vừa qua, dư luận bàng hoàng và lo ngại trước những vụ án nghiêm trọng, dã man do NCTN gây ra, như vụ Nguyễn Ngọc Trung (Hà Nội), Nguyễn Văn Luyện (Bắc Giang), Đào Thu Hương tức My “Sói” (Hà Nội)… Song đó chỉ là một phần rất nhỏ trong “làn sóng tội phạm” do NCTN gây ra đang có chiều hướng ngày càng gia tăng. Ước tính, mỗi năm có khoảng 10.000 vụ phạm tội do NCTN gây ra. Tính chất phạm tội của NCTN ngày càng rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng.

My sói ân hận tại Tòa. Ảnh minh họa

Điều đáng lo ngại là độ tuổi của NCTN phạm tội cũng ngày một được “trẻ hóa”. Thống kê sơ bộ cho thấy, lứa tuổi từ 16 đến 18 tuổi thực hiện hành vi phạm tội nhiều nhất, chiếm khoảng 60%; từ 14 đến 16 tuổi là 32%; dưới 14 tuổi là 8%. Số NCTN phạm tội bị đưa ra xét xử năm sau luôn cao hơn năm trước.

Bộ luật tố tụng hình sự mặc dù đã có qui định một chương riêng về thủ tục đặc biệt đối với bị can, bị cáo là NCTN, nhưng vẫn chưa qui định cụ thể về trình tự, thủ tục xét xử đối với NCTN. Do vậy, các phiên tòa xét xử NCTN hiện cũng giống với xét xử người thành niên, tại phòng xử án chung, không có sự khác biệt dù NCTN cần có môi trường xét xử thân thiện hơn.

Thậm chí, NCTN cũng bị đưa ra xét xử trong cùng vụ án với bị cáo đã thành niên (nếu là đồng phạm) làm cho NCTN bị ảnh hưởng tiêu cực từ phía bị cáo đã thành niên và có thể họ sẽ liều lĩnh và nguy hiểm hơn sau khi bị đưa ra xét xử. Pháp luật hiện cũng chưa có sự phân biệt qui định trình tự, thủ tục phiên tòa xét xử là bị cáo, người bị hại và người làm chứng là NCTN khác với người đã thành niên nên NCTN vẫn bị áp dụng trình tự, thủ tục chung, ảnh hưởng không tốt đến tâm sinh lý của họ.

Ngay thực tiễn áp dụng qui định về xét xử kín (Điều 307 Bộ luật TTHS) và bảo vệ thông tin cho NCTN, nhất là đối với những NCTN phạm các tội danh về xâm phạm tính mạng, danh dự, nhân phẩm của người khác, hiện chưa được thực hiện nhất quán, do chưa có qui định cụ thể về “trường hợp cần thiết” để xét xử kín đối với NCTN…

Cảm hóa… ngay từ phiên tòa

Đó là “hình ảnh” mà nhiều chuyên gia pháp lý muốn xây dựng cho tòa NCTN. Việc xử lý NCTN phạm tội chủ yếu nhằm giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm và có thể tiếp tục phát triển lành mạnh là một trong những nguyên tắc ứng xử với NCTN vi phạm pháp luật. Khảo sát của TANDTC năm 2010 cho thấy có đến 91% số người được hỏi nhất trí về việc thành lập tòa chuyên trách về NCTN.

TS.Phan Thị Thanh Mai (Đại học Luật Hà Nội) cho rằng, giải quyết các vụ việc, vụ án liên quan đến NCTN cần phải có thủ tục và kỹ năng tố tụng đặc biệt, được thực hiện ở tòa chuyên trách với những thẩm phán chuyên giải quyết các vụ án có người tham gia tố tụng là NCTN nhằm hỗ trợ và bảo đảm quyền lợi cho NCTN, phòng ngừa họ tiếp tục phạm tội hay trở thành nạn nhân của tội phạm, có điều kiện tái hòa nhập xã hội.

Huy Anh