Thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự công ích từ ngày 01/01/2026

Thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự công ích từ ngày 01/01/2026 (Hình từ Internet)

Ngày 24/6/2025, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XV, Kỳ họp thứ 9 thông qua Nghị quyết 205/2025/QH15 quyết định cho thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

1. Thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự công ích từ ngày 01/01/2026

Theo Điều 5 Nghị quyết 205/2025/QH15 quy định thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự công ích như sau: 

- Tòa án khu vực có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm vụ án dân sự công ích. Thẩm quyền của Tòa án được xác định theo thứ tự sau đây:

+ Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc nếu bị đơn là cá nhân hoặc nơi bị đơn có trụ sở nếu bị đơn là cơ quan, tổ chức. Nếu bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở ở nhiều nơi khác nhau thì Viện kiểm sát có thể yêu cầu Tòa án ở một trong các nơi đó giải quyết. Nếu tranh chấp phát sinh từ hoạt động của chi nhánh tổ chức thì Viện kiểm sát có thể yêu cầu Tòa án nơi tổ chức có trụ sở hoặc nơi tổ chức có chi nhánh giải quyết;

+ Tòa án nơi xảy ra hành vi vi phạm;

+ Tòa án nơi xảy ra hậu quả thiệt hại.

- Trường hợp đối tượng bị thiệt hại là bất động sản thì chỉ Tòa án khu vực nơi có bất động sản có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm. Nếu bất động sản có ở nhiều nơi khác nhau thì Tòa án có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm là Tòa án khu vực nơi có một trong các bất động sản đó.

- Trường hợp vụ án dân sự công ích do Viện kiểm sát khởi kiện qua giải quyết vụ án, vụ việc khác quy định tại khoản 3 Điều 10 Nghị quyết 205/2025/QH15 thì Tòa án có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm là Tòa án khu vực đã hoặc đang giải quyết vụ án, vụ việc đó. Trường hợp Viện kiểm sát phát hiện qua giải quyết vụ án, vụ việc ở cấp tỉnh hoặc cấp trung ương thì thẩm quyền giải quyết theo quy định tại hai khoản nêu trên.

2. Quy định về khởi kiện vụ án dân sự công ích từ ngày 01/01/2026

Tại Điều 14 Nghị quyết 205/2025/QH15 quy định về khởi kiện vụ án dân sự công ích như sau:

(1) Trong thời hạn 02 tháng, kể từ ngày hết thời hạn quy định tại khoản 3 Điều 13 Nghị quyết 205/2025/QH15 mà không có người khởi kiện hoặc Viện kiểm sát không nhận được văn bản trả lời của cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện thì Viện kiểm sát xem xét, quyết định:

- Khởi kiện vụ án để bảo vệ lợi ích công;

- Khởi kiện vụ án để bảo vệ quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương khi người bị xâm phạm quyền dân sự hoặc người đại diện hợp pháp của họ không thể tự mình khởi kiện và đề nghị Viện kiểm sát khởi kiện; trường hợp có căn cứ xác định việc họ không đề nghị khởi kiện là do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép hoặc nhầm lẫn thì Viện kiểm sát xem xét, quyết định việc khởi kiện.

(2) Quyết định khởi kiện vụ án dân sự công ích có các nội dung chính sau đây:

- Tên Viện kiểm sát khởi kiện;

- Tên, địa chỉ của bị đơn;

- Tên, địa chỉ của cơ quan, tổ chức, cá nhân được bảo vệ;

- Tên, địa chỉ của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, người làm chứng;

- Quyền, lợi ích bị xâm phạm;

- Yêu cầu khởi kiện và lý do khởi kiện.

(3) Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày ban hành, Viện kiểm sát gửi quyết định khởi kiện kèm theo tài liệu, chứng cứ đến Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ án.

(4) Khi khởi kiện, Viện kiểm sát không phải nộp tạm ứng án phí, không phải chịu án phí. Viện kiểm sát yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không phải thực hiện biện pháp bảo đảm; trường hợp áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng mà gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2012017.

Nguyễn Thị Mỹ Quyền