Trình tự thủ tục giải quyết vụ án dân sự công ích thực hiện từ 01/01/2026

Trình tự thủ tục giải quyết vụ án dân sự công ích thực hiện từ 01/01/2026 (Hình từ Internet)

Trình tự thủ tục giải quyết vụ án dân sự công ích thực hiện từ 01/01/2026

Nghị quyết 205/2025/QH15 của Quốc hội về việc thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công) có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2026

Theo đó, VKSND thí điểm khởi kiện vụ án dân sự công ích để

(1) bảo vệ quyền dân sự của nhóm dễ bị tổn thương, gồm 06 nhóm gồm: (i) Trẻ em; (ii) Người cao tuổi; (iii) Người khuyết tật; (iv) Phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi; (v) Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi và người mất năng lực hành vi dân sự; (vi) Người dân tộc thiểu số cư trú tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật, và

(2) bảo vệ lợi ích công,gồm 06 lĩnh vực: (i) Đầu tư công; (ii) Đất đai, tài nguyên, tài sản công khác; (iii) Môi trường, hệ sinh thái; (iv) Di sản văn hoá; (v) An toàn thực phẩm, dược phẩm; (vi) Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Về trình tự, thủ tục giải quyết vụ án dân sự công ích (tại Điều 2, Điều 5 và Chương III)

(1) Việc khởi kiện và giải quyết vụ án dân sự công ích được thực hiện theo Nghị quyết 205/2025/QH15; trường hợp Nghị quyết này không quy định thì áp dụng quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự và quy định khác của pháp luật có liên quan.

(2) Quy định về thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự công ích.

Tòa án khu vực có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm vụ án dân sự công ích. Thẩm quyền của Tòa án được xác định theo thứ tự sau đây:

(i) Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc nếu bị đơn là cá nhân hoặc nơi bị đơn có trụ sở nếu bị đơn là cơ quan, tổ chức. Nếu bị đơn cư trú, làm việc, có trụ sở ở nhiều nơi khác nhau thì Viện kiểm sát có thể yêu cầu Tòa án ở một trong các nơi đó giải quyết. Nếu tranh chấp phát sinh từ hoạt động của chi nhánh tổ chức thì Viện kiểm sát có thể yêu cầu Tòa án nơi tổ chức có trụ sở hoặc nơi tổ chức có chi nhánh giải quyết;

(ii) Tòa án nơi xảy ra hành vi vi phạm;

(iii) Tòa án nơi xảy ra hậu quả thiệt hại.

Trường hợp đối tượng bị thiệt hại là bất động sản thì chỉ Tòa án khu vực nơi có bất động sản có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm. Nếu bất động sản có ở nhiều nơi khác nhau thì Tòa án có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm là Tòa án khu vực nơi có một trong các bất động sản đó.

Trường hợp vụ án dân sự công ích do Viện kiểm sát khởi kiện qua giải quyết vụ án, vụ việc khác quy định tại khoản 3 Điều 10 của Nghị quyết 205/2025/QH15 thì Tòa án có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm là Tòa án khu vực đã hoặc đang giải quyết vụ án, vụ việc đó. Trường hợp Viện kiểm sát phát hiện qua giải quyết vụ án, vụ việc ở cấp tỉnh hoặc cấp trung ương thì thẩm quyền giải quyết theo quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 5 của Nghị quyết.

(3) Quy định những điểm đặc thù về thủ tục tố tụng, thi hành án trong các vụ án dân sự công ích khác với thủ tục giải quyết các vụ án dân sự thông thường.

- Quy định trách nhiệm thụ lý vụ án của Tòa án: Tòa án có trách nhiệm thụ lý vụ án dân sự công ích do Viện kiểm sát khởi kiện. Trường hợp cần làm rõ nội dung quyết định khởi kiện thì Tòa án yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung.

- Quy định VKSND khi khởi kiện không phải nộp tạm ứng án phí, không phải chịu án phí. Viện kiểm sát yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không phải thực hiện biện pháp bảo đảm; trường hợp áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng mà gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.

- Quy định về quyền phản tố của bị đơn, nguyên tắc hoà giải trong vụ án dân sự công ích theo hướng vụ án dân sự do Viện kiểm sát khởi kiện để bảo vệ lợi ích công thì không được hoà giải và bị đơn không được đưa ra yêu cầu phản tố.

- Quy định về thi hành án dân sự: Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự chủ động ra quyết định thi hành đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Toà án về vụ án dân sự bảo vệ lợi ích công.

Xem thêm tại Nghị quyết 205/2025/QH15 có hiệu lực từ 01/01/2026.