Hát Ca trù là gì? Báo cáo di sản Hát Ca trù trong Danh sách bảo vệ khẩn cấp của UNESCO

Hát Ca trù là gì? Báo cáo di sản Hát Ca trù trong Danh sách bảo vệ khẩn cấp của UNESCO (Hình từ Internet)

Hát Ca trù là gì?

Ngày 1/10/2009, Hát Ca trù được được  Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO) công nhận là Di sản văn hóa thế giới.

Theo UNESCO, Ca trù là một hình thức thơ ca phức tạp ở Việt Nam sử dụng lời bài hát được viết theo thể thơ truyền thống. Các nhóm ca trù bao gồm ba người biểu diễn: một nữ ca sĩ sử dụng các kỹ thuật thở và rung để tạo ra những âm thanh trang trí độc đáo, trong khi chơi các miếng vỗ tay hoặc đánh vào một hộp gỗ, và hai nhạc công tạo ra âm thanh sâu của một cây đàn ba dây và âm thanh mạnh mẽ của một chiếc trống ca ngợi. Một số buổi biểu diễn ca trù cũng bao gồm khiêu vũ.

Các hình thức đa dạng của ca trù phục vụ các mục đích xã hội khác nhau, bao gồm hát thờ cúng, hát để giải trí, hát trong cung điện và hát thi đấu. Ca trù có năm mươi sáu hình thức âm nhạc hoặc giai điệu khác nhau, mỗi giai điệu được gọi là thể cách. Các nghệ sĩ dân gian truyền bá âm nhạc và thơ ca tạo nên các bản nhạc ca trù bằng cách truyền miệng và kỹ thuật, trước đây, trong phạm vi gia đình của họ, nhưng hiện nay là cho bất kỳ ai muốn học.

Chiến tranh liên miên và nhận thức không đầy đủ đã khiến ca trù không còn được sử dụng trong thế kỷ XX. Mặc dù các nghệ sĩ đã nỗ lực rất nhiều để truyền lại các tiết mục cũ cho các thế hệ trẻ, nhưng ca trù vẫn đang bị đe dọa bị thất truyền do số lượng và độ tuổi của những người thực hành ngày càng giảm.

Hiện nay, Hát Ca trù nằm trong Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp của UNESCO.

Báo cáo di sản Hát Ca trù trong Danh sách bảo vệ khẩn cấp của UNESCO

Theo Công văn 1833/BVHTTDL-DSVH ngày 28/4/2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị UBND các tỉnh thành thực hiện báo cáo di sản Hát Ca trù trong Danh sách bảo vệ Khẩn cấp của UNESCO có nội dung như sau:

Thực hiện Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO, các quốc gia thành viên phải gửi UNESCO Báo cáo quốc gia về tình trạng một di sản được ghi danh và Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Theo định kỳ (4 năm/lần đối với từng di sản trong Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp - sau đây gọi tắt là Danh sách khẩn cấp), năm 2025, Việt Nam phải gửi UNESCO Báo cáo định kỳ quốc gia về tình trạng di sản Hát Ca trù được ghi danh vào Danh sách khẩn cấp.

Để chuẩn bị cho việc xây dựng Báo cáo định kỳ quốc gia, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trân trọng đề nghị Ủy ban nhân dân các tỉnh/thành phố chỉ đạo Sở Văn hóa và Thể thao/Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan và cộng đồng chủ thể di sản nghiên cứu xây dựng Báo cáo về tình trạng bảo vệ di sản Hát Ca trù (từ năm 2022 đến năm 2025) theo nội dung Đề cương kèm theo, bảo đảm thực hiện chế độ báo cáo và cam kết của quốc gia thành viên sau khi di sản văn hóa phi vật thể Hát Ca trù được UNESCO ghi danh.

Báo cáo của các tỉnh/thành phố gửi về Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trước ngày 30/9/2025 (qua Cục Di sản văn hóa) để có cơ sở tổng hợp, xây dựng báo cáo của quốc gia gửi UNESCO theo đúng thời gian quy định.

Xem thêm Công văn 1833/BVHTTDL-DSVH ngày 28/4/2025.

LÊ Quang Nhật Minh